Năm 2024 đánh dấu một bước ngoặt lớn trong lịch sử giải Nobel khi trí tuệ nhân tạo (AI) chính thức được vinh danh với những đóng góp quan trọng trong cả lĩnh vực Vật lý và Hóa học. Đây là lần đầu tiên công nghệ AI được công nhận ở tầm cao nhất của khoa học, cho thấy sự thay đổi mạnh mẽ trong cách chúng ta hiểu và sử dụng công nghệ để tiến bộ.

Những đột phá mang tính lịch sử

Geoffrey Hinton và John Hopfield, hai trong những nhà khoa học hàng đầu trong lĩnh vực AI, đã được trao giải Nobel Vật lý 2024 cho những đóng góp của họ trong việc phát triển mạng nơ-ron nhân tạo. Mạng nơ-ron nhân tạo, mô phỏng hoạt động của bộ não con người, cho phép các máy tính học hỏi từ dữ liệu và tự động phát hiện các mẫu. Từ nhận dạng khuôn mặt đến xe tự hành, các hệ thống này đã mở ra một kỷ nguyên mới của công nghệ máy học.

Trong lĩnh vực Hóa học, công trình AI cũng không kém phần nổi bật. Demis Hassabis và John Jumper từ Google DeepMind, cùng với David Baker từ Đại học Washington đã nhận giải Nobel Hóa học cho những nỗ lực trong việc phát triển AlphaFold, một hệ thống AI có khả năng dự đoán chính xác cấu trúc protein. Thành tựu này đã cách mạng hóa ngành sinh học, đặc biệt trong lĩnh vực phát triển thuốc, giúp các nhà khoa học tiết kiệm thời gian và công sức để tìm ra những phương pháp điều trị mới.

Những người tiên phong trong lĩnh vực AI

Geoffrey Hinton và John Hopfield trên thực tế không phải là những cái tên xa lạ trong giới khoa học. Công trình của họ từ thập niên 1980 đã đặt nền móng cho mạng nơ-ron nhân tạo và máy học, các khái niệm vốn chỉ được nghiên cứu lý thuyết nhưng giờ đây đã trở thành cốt lõi của nhiều ứng dụng trong cuộc sống. Hinton, được biết đến là "Bố già của AI", đã phát triển các phương pháp giúp máy tính có thể học và phát hiện mẫu từ các tập dữ liệu phức tạp, trong khi Hopfield đã xây dựng các hệ thống có khả năng lưu trữ và truy xuất thông tin theo cách thông minh hơn.

Ủy ban Nobel đã ca ngợi hai nhà khoa học này vì "sử dụng các công cụ vật lý để phát triển các phương pháp AI, từ đó tạo nên nền tảng cho công nghệ học máy hiện đại". Ellen Moons, Chủ tịch Ủy ban Nobel Vật lý, cũng nhấn mạnh rằng mạng nơ-ron nhân tạo đang cách mạng hóa các ngành khoa học khác nhau, đặc biệt là trong việc phát triển vật liệu mới.

AlphaFold: Bước đột phá lớn

Trong lĩnh vực Hóa học, giải Nobel năm nay tập trung vào AlphaFold, một hệ thống AI đã gây chấn động trong ngành sinh học với khả năng dự đoán cấu trúc protein. Trước đây, việc hiểu cách protein gấp lại là một trong những thách thức lớn nhất của ngành khoa học này, nhưng với AlphaFold, các nhà khoa học giờ đây có thể dự đoán cấu trúc đó với độ chính xác và tốc độ chưa từng có. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc phát triển các loại thuốc mới và giải quyết các vấn đề liên quan đến khả năng kháng kháng sinh, thậm chí là khả năng phân hủy nhựa.

Tuy nhiên, có một thực tế là AlphaFold không phải là đột phá đầu tiên của AI trong lĩnh vực dự đoán. Trước đó, Google DeepMind đã phát triển AlphaGo (chơi cờ vây) và AlphaZero (chơi cờ vua), những bước đệm quan trọng trước khi họ chuyển sang những thách thức khoa học lớn hơn như dự đoán cấu trúc protein.

Demis Hassabis, CEO của Google DeepMind, bày tỏ sự tự hào về những thành tựu mà AlphaFold đã đạt được, và nhấn mạnh rằng AI có tiềm năng to lớn trong việc cải thiện cuộc sống của con người. Hơn hai triệu nhà nghiên cứu đã sử dụng AlphaFold để thúc đẩy các nghiên cứu của họ, từ thiết kế enzyme đến khám phá thuốc, cho thấy tầm quan trọng của công nghệ này trong tương lai.

Những lời cảnh báo từ người trong cuộc

Mặc dù AI đã đạt được những thành tựu lớn lao và được công nhận rộng rãi, nhưng chính những người đoạt giải Nobel lại lên tiếng cảnh báo về tương lai của công nghệ này. Geoffrey Hinton, người đã từ chức khỏi Google vào năm 2023 vì lo ngại về sự phát triển của AI, bày tỏ quan ngại sâu sắc về việc các hệ thống AI có thể phát triển vượt ngoài tầm kiểm soát của con người. Ông lo sợ rằng AI có thể vượt qua trí thông minh của con người, dẫn đến những hậu quả không lường trước được.

Hinton cho rằng xã hội cần phải thận trọng trong việc phát triển và ứng dụng AI. Ông đặc biệt lo ngại về khả năng AI có thể trở nên thông minh hơn con người và đặt ra những rủi ro mà con người chưa từng phải đối mặt trước đây.

John Hopfield, một trong những đồng đoạt giải Nobel Vật lý, cũng chia sẻ mối quan ngại tương tự. Ông cho rằng việc phát triển AI mà không kiểm soát có thể mang lại những hệ lụy tiêu cực. Cả hai nhà khoa học đều nhấn mạnh rằng hiểu rõ các giới hạn của công nghệ là điều cần thiết để tránh những tình huống vượt ngoài tầm kiểm soát.

AI: Đỉnh cao của giải Nobel và những câu hỏi cho tương lai!

Giải Nobel năm 2024 không chỉ tôn vinh những đột phá của AI trong khoa học mà còn đánh dấu một bước chuyển lớn trong cách nhìn nhận công nghệ và khoa học. Thay vì chỉ tôn vinh những khám phá mang tính nền tảng trong tự nhiên, các giải thưởng này đã mở rộng phạm vi để công nhận các công cụ và công nghệ hỗ trợ con người trong việc tiếp cận và giải quyết các vấn đề khoa học.

Dù AI đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, nhưng những cảnh báo từ các nhà khoa học hàng đầu như Hinton và Hopfield là lời nhắc nhở rằng tiến bộ công nghệ không thể chỉ dựa trên niềm tin vào tương lai tươi sáng. AI là một công cụ mạnh mẽ, nhưng nó cũng có thể trở thành một con dao hai lưỡi nếu không được quản lý và kiểm soát chặt chẽ.

Tương lai của AI còn rất nhiều tiềm năng, nhưng cũng đi kèm với những thách thức lớn mà loài người cần phải chuẩn bị để đối mặt.

Theo Thanhnienviet.vn